Ιλουμινάτοι

(Illuminati). Οπαδοί διαφόρων θρησκευτικών αιρέσεων ή μέλη εταιρειών, οι οποίοι ισχυρίζονται ότι επικοινωνούν απευθείας με τον Θεό, από τον οποίο δέχονται θείο φως, αποκαλύψεις και οδηγίες. Εμφανίστηκαν περίπου τον 10o αι. στη Γερμανία, στην Ολλανδία, στη Γαλλία κ.α. και θεωρήθηκαν ως ιδιόμορφοι μυστικιστές. Στις αρχές του 16ου αι. ασκούσαν, κυρίως στην Ισπανία, μεγάλη επίδραση στη διαμόρφωση των θρησκευτικών υποθέσεων, κυρίως χάρη στην προσωπικότητα του Χ. Βιλιαλπάντο, οι θεωρίες του οποίου γνώρισαν μεγάλη διάδοση. Οι Ι. διακήρυτταν τη χρεοκοπία της επίσημης Εκκλησίας, την αποχή από τις δημόσιες προσευχές και τελετές και πολλοί από αυτούς πίστευαν ότι η εγκατάλειψη των υλικών αγαθών και η παραμέληση του σώματος, σε σημείο εξουθένωσης, είχε ως αποτέλεσμα την πνευματική έξαρση και συνεπώς την καλύτερη επικοινωνία με τον Θεό. Κατά τα τέλη του 16ου αι. οι Ι. της Ισπανίας, μετά τους διωγμούς που υπέστησαν από την Ιερά Εξέταση, εξαφανίστηκαν. Τον 18ο αι. όμως επανεμφανίστηκαν στη Γαλλία και στη Γερμανία και ανέπτυξαν αξιόλογη δράση. Το 1745, I. ονομάστηκαν και οι οπαδοί του Σουηδού Σβέντενμποργκ, η διδασκαλία των οποίων είχε μεγάλη απήχηση στην Αγγλία, στη Βόρεια Αμερική και στην Ινδία. Με το ίδιο όνομα επίσης ήταν γνωστά τα μέλη της στοάς που ιδρύθηκε το 1760 στην Αβινιόν της Γαλλίας από τον βενεδικτίνο Περνετί και τον Πολωνό Γκραμπιάνκα. Σήμερα Ι. υπάρχουν μόνο στη Γερμανία.